विगत २१ वर्षदेखि वैदेशिक रोजगार व्यवसायको क्षेत्रमा लागेर अहिले नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघको नेतृत्व हाँकिरहेका भुवनसिंह गुरुङले । २०३० जेठ ४ गते काँस्कीको पोखरा महानगरपालिकामा जन्मिएका गुरुङ वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका नवनिर्वाचित अध्यक्ष हुन् । गुरुङ धापासीस्थित गुरुङ म्यानेजमेन्ट ओभरर्सिज प्रालिका सञ्चालक हुन् । गुरुङ केही समय अघि अर्काको कम्पनीमा बसेर काम गरेका थिए ।सामान्य अनुभवकै अधारमा गुरुङले २०६० सालबाट आफैंले कम्पनी खोली गुरुङले म्यानेजमेन्ट ओभरर्सिज कम्पनी सञ्चालन गर्दै आएका छन् ।
विभिन्न पद्को जिम्मेवारी बहन गर्दै मुलुकभरका सबै वैदेशिक रोजगार व्यवसायीको छाता संस्था संघका अध्यक्षको भूमिकामा पुग्न सफल भएका गुरुङ सर्वप्रथम २०६६ सालमा संघको कार्यसमिति सदस्यमा प्रवेश गरेका थिए । त्यसपछि तृतीय उपाध्यक्ष, द्वितीय उपाध्यक्ष हुँदै पाँचौं पटक अहिले संघको अध्यक्षमा पुग्न सफल भएका छन् ।उनै गुरुङसँग विभिन्न सेरोफेरोमा तामाकोशी सन्देशले गरेको कुराकानीको अंशः
० तपाईंको जितलाई कसरी मूल्याङ्कन गर्नुहुन्छ ?
सबैभन्दा पहिले, म सम्पूर्ण वैदेशिक रोजगार व्यवसायी साथीहरूप्रति र शुभचिन्तकहरूप्रति हार्दिक आभार प्रकट गर्न चाहन्छु जसले मलाई यो महत्वपूर्ण जिम्मेवारी सुम्पनुभएको छ। यो जित केवल व्यक्तिगत रुपमा प्राप्त सम्मान मात्र होइन, यो समग्र व्यवसायीक समुदायको आकांक्षा, विश्वास र परिवर्तन गर्ने चाहाना हो भन्ने मैले बुझेको छु । मेरो जितलाई म पुरानो अभ्यासको समीक्षा र नयाँ सोचको स्वागतको संकेतको रूपमा लिन्छु । विगतमा संघ गुटमा विभाजित, नेतृत्वमा अस्पष्टता र निष्क्रियताको आरोपमा रहेको थियो ।
अब त्यो अवस्थामा रूपान्तरण गरी संघलाई सबै व्यवसायीहरूको साझा मञ्च बनाउने समय आएको छ । म राजनीतिभन्दा माथि उठेर वैदेशिक रोजगार व्यवसायको हितको लागि निष्पक्ष, प्रभावकारी र पारदर्शीता सहित नेतृत्व दिने वाचा गर्दछु । संघ विगत केही समयदेखि नीति निर्माणको चरणमा कमजोर देखिएको थियो । सरकारसँग श्रम समझौता, वैदेशिक रोजगार नीति सुधार, श्रमिक ठगी नियन्त्रण, श्रमिकको सुरक्षाका सवाल, डिजिटल प्रणालीको विस्तार, जस्ता बहुपक्षीय विषयमा संघको भूमिका अझ मजबुत बनाउनु आजको आवश्यकता भएको छ ।
मेरो जितलाई यही संरचनात्मक र नीतिगत सुधारको अपेक्षाको रुपमा लिएको छु । यो जित नयाँ पुस्ताको अपेक्षा, युवावादी सोच, संस्थागत सुधार, र समावेशी नेतृत्वप्रतिको प्रतिबद्धताको प्रतिबिम्ब हो । अब संघ पुराना वचन, झूटो प्रचार र सीमित व्यवसायीको लागि मात्र काम गर्ने संस्था होइन — सबै व्यवसायीको साझा आवाज र सबै श्रमिकको हितमा क्रियाशील संस्था बन्नेछ । यसैले, म मेरो जितलाई व्यक्तिगत जितभन्दा धेरै संस्थागत रुपान्तरणको थालनीको संकेत मान्दछु । यो विश्वास, आशा र साझा जिम्मेवारीको जित हो, जसले वैदेशिक रोजगार व्यवसायलाई पारदर्शी, मर्यादित र जनउत्तरदायी बनाउन म केन्द्रित हुनेछु ।
० संघको नेतृत्व पाइसकेपछि तपाईंको एक सय दिनको खाका के–के ल्याउनु भो ?
संघको नेतृत्व पाइसकेपछि मैले तत्काल कार्यान्वयनमा ल्याउने प्राथमिकताहरू स्पष्ट रूपमा निर्धारण गरिसकेको छु । मेरा लागि पहिलो एक सय दिन ‘आश्वासन’ होइन, ‘कार्य परिणाम’मा प्रस्तुत गर्ने समय हो । त्यसैले मेरो कार्ययोजना यथार्थपरक, कार्यकेन्द्रित र सबै व्यवसायीलाई सहभागी गराउने किसिमको रहेको छ ।
प्रमुख पाँच उद्देश्यमा तत्काल फोकस हुनेछ । पहिलो चरणमा संघको प्रशासनिक संरचनालाई पारदर्शी बनाउनेमा,सम्पूर्ण कार्यसमिति सदस्यबीच कार्यविभाजन स्पष्ट गरिनेछ, संघको आर्थिक पारदर्शिता सुनिश्चित गर्न स्वतन्त्र लेखापरीक्षणको प्रक्रिया सुरु गरिनेछ, संघको सूचना प्रणाली अपडेट गरी नियमित प्रेस विज्ञप्ति, सूचना र प्रतिवेदन सार्वजनिक गरिनेछ, संघमा छुट्टै ‘गुनासो सुन्ने कक्ष स्थापना गरिएको छ, जहाँ व्यवसायी तथा श्रमिकहरूको गुनासाहरू दर्ता र समाधानको ट्र्याकिङ हुनेछ, सातवटै प्रदेशस्तरीय व्यवसायीहरूसँग प्रत्यक्ष संवादका कार्यक्रम आयोजना गरी उनीहरूको सुझाव संकलन गरिनेछ, वैदेशिक रोजगार विभाग, श्रम मन्त्रालय र नेपाल सरकारसँग ‘समन्वय मञ्च’ गठनको लागि पहल गरिनेछ,वैदेशिक रोजगारीमा जाने श्रमिकहरूको बीमा प्रणाली, तलब ग्यारेन्टी, र आपतकालीन उद्धार संयन्त्र सुधार गर्न सरकारी निकायसँग सहकार्य गर्नेछौं,अलपत्र परेका श्रमिकहरूको विवरण संकलन गरी सहयोगको लागि दूतावासहरूसँग समन्वय सुरु गरिएको छ,सम्पूर्ण व्यवसायिक प्रक्रियालाई डिजिटलाइज गर्न ‘इलभ म्ययच इलष्लिभ क्थकतझ’ लागू गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ, लाइसेन्स नवीकरण, एजेन्ट रेकर्ड, श्रमिक दर्ता आदि संघकै प्रणालीमार्फत अनलाइन निगरानीमा राखिनेछ, मध्यपूर्व, मलेसिया, र कोरियाजस्ता प्रमुख गन्तव्य मुलुकहरूमा नेपाली व्यवसायीको हितमा सम्झौता पुनरावलोकनका लागि पहल थालिनेछ, वैदेशिक रोजगार व्यवसायमा गरिमा बढाउने र राम्रो सम्झौताको लागि सरकारसँग मिलेर पहल गरिनेछ । निष्कर्षस्वरूप, पहिलो एक सय दिन मेरो लागि ‘विश्वासको जग बनाउने समय’ हो । यो अवधिमा संघलाई गुटबन्दीमुक्त, पारदर्शी, उत्तरदायी र सेवा–केन्द्रित संस्था बनाउने स्पष्ट योजनासहित अघि बढेको छु । सबै व्यवसायी साथीहरूलाई समेटेर ‘साझा नेतृत्व’ को अभ्यास सुरू गर्नेछु ।
०वैदेशिक रोजगारमा देखिएका गम्भीर समस्याहरू हटाउन सक्नुहुन्छ ?
प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक हो, किनभने विगतमा वैदेशिक रोजगार क्षेत्रले धेरै चुनौती र आलोचना भोगेको छ — चाहे त्यो श्रमिक ठगी, दोहोरो शुल्क, अलपत्र पारिने समस्या होस् वा गन्तव्य देशमा नेपाली श्रमिकमाथि हुने अमानवीय व्यवहार । तर म स्पष्ट रूपमा भन्न चाहन्छु, मेरो नेतृत्वमा संघमा परेको समस्या लुकाउने होइन, समाधान गर्ने दिशामा ठोस र नतिजामूलक कदम चाल्ने छु । समस्या स्वीकार्न सक्ने र सुधार गर्न सक्ने नेतृत्व चाहिन्छ – त्यो मेरो पहिलो प्रतिबद्धता हो ।
संघ अब ‘पेशागत आत्मसमालोचना’ गर्ने ठाउँ पनि हुनेछ । व्यवसायीका गल्तीलाई स्वीकार गर्दै, त्यस्ता गल्ती गर्नेहरूलाई सक्षम बनाउँदै लैजाने छौं । श्रमिक ठगी, दोहोरो शूल्क र फर्जी प्रस्तावनामाथि ‘शून्य सहनशीलता’ नीति लागु हुनेछ । संघभित्र अनैतिक अभ्यास गर्ने व्यवसायीहरूलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउन हामी आन्तरिक अनुशासन समितिको गठन गर्दैछौं । पीडित श्रमिकका उजुरी दर्ता, अनुगमन र क्षतिपूर्ति प्रक्रियामा संघ स्वयं प्रत्यक्ष जिम्मेवार हुनेछ । गन्तव्य देशमा श्रमिकको सुरक्षा र अधिकार सुनिश्चित गर्न सरकारसँग समन्वयमा सक्रिय भूमिका लिनेछौं ।
कतार, साउदी, मलेसिया, युएईजस्ता प्रमुख मुलुकमा कार्यरत श्रमिकहरूमाथि हुने दुव्र्यवहार र ठगीका घटनालाई रोक्न संघ र सम्बन्धित दूतावासबीच प्रत्यक्ष संवाद सुरु गर्नेछौं । श्रमिक आपतकालीन उद्धारको लागि ‘संघ संकट सहायता कोष’ निर्माण गर्ने प्रारम्भिक तयारीमा छौं । वैदेशिक रोजगार नीतिमा व्यवसायीको सुझाव र सहभागिता सुनिश्चित गर्नेछौं ।नीति निर्माणमा केवल कर्मचारी र नेताहरू होइन, व्यवसायीकको अनुभव र दृष्टिकोणलाई समेट्न संघ सरकारसँग निरन्तर संवादमा रहने छौं । श्रमिकको हकहित अनुकूल नीति निर्माणका लागि संघले नीति सिफारिस टोली गठन गर्नेछ । सूचना प्रणाली पारदर्शी र डिजिटल बनाउन ‘इलभ एयचतब िक्थकतझ’ लागू गर्ने तयारीमा छौं ।
श्रमिक, व्यवसायी र नियामक निकायबीचको समन्वय सुदृढ गर्न डिजिटल मञ्चमार्फत निगरानी र गुनासो व्यवस्थापन प्रणाली लागू गरिनेछ । निष्कर्षस्वरूप, म विश्वासको साथ भन्न सक्छु — हो, मेरो नेतृत्वमा संघले वैदेशिक रोजगारमा देखिएका गम्भीर समस्याहरू घटाउने मात्र होइन, हटाउने लक्ष्य लिएको छ । तर त्यसको लागि संघ मात्र होइन, सरकार, श्रमिक, व्यवसायी र सञ्चार माध्यम सबैको सकारात्मक सहभागिता आवश्यक हुन्छ । संघ अब गुनासोको कारण होइन, विश्वास र समाधानको केन्द्र बन्नेछ — यही मेरो अठोट हो ।
० तपाईंलाई नेपाली कांग्रेस निकट भनेर चिनिन्छ, तपाईं सबै व्यवसायीको साझा अध्यक्ष बन्न सक्नुहुन्छ ?
म यो विषयबारे पूर्ण स्पष्ट छु — म नेपाली कांग्रेसको निष्ठावान समर्थक वा शुभेच्छुक हुन सक्छु, तर नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघको अध्यक्षको रूपमा मेरो परिचय कुनै पनि दलभन्दा माथि, संघको साझा नेतृत्वकर्ता हो भन्ने नै हो । संघ एउटा व्यवसायीक संस्था हो — न त यो कुनै राजनीतिक दलको संगठन हो, न कुनै पार्टीको मातहत चल्ने निकाय । वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका अध्यक्षको भूमिकामा बसेपछि मेरो पहिलो कर्तव्य सबै व्यवसायीहरूको हक–हितको रक्षा गर्नु हो, त्यो कांग्रेस निकटका होऊन् या कुनै अन्य विचारधाराका व्यवसायी हुन् । म कसैलाई अलग्याएर होइन, समेटेर अघि बढ्ने सोच लिएर आएको हुँ । सत्य के हो भने — म उम्मेदवारीमा रहँदा जुनसुकै समूहबाट उठेको भए पनि निर्वाचन सकिएपछि अब म पूरै संघको अध्यक्ष हुँ, मात्र एक पक्षको होइन । संघभित्र विभिन्न राजनीतिक धारणा, सामाजिक पृष्ठभूमि र अनुभव भएका व्यवसायी साथीहरू छन् ।
उनीहरूको सहभागिता र सुझाव बिना संघ सशक्त बन्न सक्दैन भन्ने कुरा मलाई राम्ररी थाहा छ । म नेतृत्वमा पुगेपछि सबैको सल्लाह, आलोचना, सुझावलाई स–सम्मान लिनेछु । म जुनसुकै व्यवसायी साथीले बोलेको विषय होस् —या मेरो नीति निर्माणमा प्रतिबिम्बित हुनेछ । सबै समूह र क्षेत्रलाई प्रतिनिधित्व दिँदै संस्थालाई बलियो बनाउँदै लानेछु । बजेट बाँडफाँटमा निष्पक्षता हुनेछ । गुनासो समाधान प्रणालीमा दल वा पहुँचको आधारमा भेदभाव गर्न नहुने । सरकारसँगको समन्वयमा संघको नाममा होइन, व्यवसायीकको नाममा साझा आवाज प्रस्तुत गरिनेछ ।
निष्कर्षमा भन्नुपर्दा, राजनीति मेरो व्यक्तिगत स्वतन्त्रता हो, तर संघको नेतृत्व अब मेरो सार्वजनिक दायित्व हो । मेरो उद्देश्य राजनीतिक रंग देखाउने होइन, व्यवसायिहरूलाई विश्वसनीयता देखाउने हो । संघलाई म कुनै दलको मञ्च बनाउने होइन, नेपालभरका व्यवसायीहरूको साझा संस्थाको रूपमा अगाडि बढाउने छु । म सबैको अध्यक्ष बन्न चाहन्छु, र त्यही सिद्धान्तमा काम गर्नेछु — न नारा, न झन्डा, केवल सेवा, सुधार र समावेशिता ।
० श्रमिक ठगीलाई संघले के काम गर्दैछ ?
श्रमिक ठगी, प्रक्रिया ढिलासुस्ती र भ्रष्टाचार — यी तीनवटा समस्या वैदेशिक रोजगार क्षेत्रको विश्वसनीयता र गरिमामा कालो दाग हुन् । म यसलाई केवल ‘सञ्चालकको तर्फबाट आरोप’ होइन, वास्तविक चुनौती मान्छु । संघले यी समस्याको जड हटाउन ठोस नीति, कठोर अनुशासन र प्रविधिमा आधारित सुधार गर्नेछ । व्यवसायीहरूले श्रमिकसँग अतिरिक्त शुल्क लिएको पुष्टि भएमा संघ स्वयंले कारबाही प्रक्रिया सुरु गर्नेछ । स्पष्ट पारिश्रमिक तालिका सार्वजनिक गर्नेछ, जसलाई उल्लंघन गर्ने व्यवसायीहरूलाई निलम्बन गरिनेछ । श्रमिकका उजुरी संघको अनलाइन प्लेटफर्ममा दर्ता गर्न सक्ने व्यवस्था मिलाइनेछ ।
हरेक उजुरीको स्थिति देखिने ‘तचबअपष्लन लगmदभच कथकतझ’ लागू गरिनेछ । संघ र वैदेशिक मिशनबीच ‘संकटकालीन उद्धार कोष’ स्थापना गरिनेछ । रोजगारदाता प्रमाणीकरणदेखि श्रमिक अनुमतिसम्मको प्रक्रिया एकीकृत प्रणालीमा ल्याउन सरकारसँग सहकार्य गरिनेछ । वैदेशिक रोजगार विभाग र संघबीच संयुक्त निगरानी समिति गठन गरिनेछ, जसले अनुमतिमा हुने ढिलाइ अनुगमन गर्नेछ । आकस्मिक अवस्थाका लागि तुरुन्त सेवा दिने प्रणाली निर्माण — विशेष गरी श्रमिकलाई ढिलो हुँदा क्षतिपूर्ति पाउने व्यवस्था मिलाइनेछ ।
संघभित्रका सबै व्यवसायीहरूले भ्रष्टाचारविरुद्ध आचारसंहितामा हस्ताक्षर गर्ने अभियान सुरु गरिनेछ । फर्जी प्रस्तावना, न्यून तलब देखाएर गरिने ठगी जस्ता क्रियाकलापमा संलग्न व्यवसायीलाई निलम्बन÷कालोसूचीमा राख्ने व्यवस्था गरिनेछ । श्रम मन्त्रालय, वैदेशिक रोजगार विभाग, संघ र अन्य सरोकारवाला मिलेर भ्रष्टाचार निगरानी कार्यदल बनाउने प्रस्ताव संघले अघि सार्नेछ । संघ अब केवल व्यवसायीकको संगठन होइन, श्रमिक अधिकार र सम्मानको पक्षमा क्रियाशील जवाफदेही संस्था बन्नेछ । म स्पष्ट भन्न चाहन्छु — ठगी, ढिलाइ र भ्रष्टाचारका विरुद्ध ‘कडा अनुशासन, प्राविधिक सुधार र सहकार्य’ नै मेरो नीति हुनेछ । श्रमिक सुरक्षित, व्यवसाय पारदर्शी र प्रक्रिया सरल नभएसम्म वैदेशिक रोजगार क्षेत्र टिकाउ हुन सक्दैन — यही सोचले म अटघि बढ्नेछु ।
०विदेशमा अलपत्र परेका श्रमिकहरूको उद्धार र क्षतिपूर्तिको बारेमा तपाईंको भनाई के छ ?
हामीले नेपाली श्रमिकहरूलाई विदेश पठाउने जिम्मा लिएका छौं भने, उनीहरू अलपत्र परेका अवस्थामा त्यसको जिम्मेवारीबाट पन्छिन मिल्दैन । संघ अब यो विषयमा गम्भीर र उत्तरदायी भूमिका खेल्नेछ । म अध्यक्षको रूपमा केही ठोस कदम चाल्नेछु । वैदेशिक श्रमिक उद्धार सहायता कोष’ स्थापना गर्नेछौं, जसबाट आपतकालीन उद्धार, कानुनी सहायता, वा टिकट खरिदमा सहयोग गर्नेदेखि राजदूतहरू मार्फत् समन्वय गरि विदेशस्थित नेपालीहरूसँग प्रत्यक्ष समन्वय प्रणाली विकास गरिनेछ, ताकि अलपत्र परेका श्रमिकको पहिचान, अवस्थाबारे जानकारी र तत्काल उद्धार गर्न सकियोस्। ठगिने वा सम्झौता उल्लंघन हुने श्रमिकहरूलाई क्षतिपूर्ति दिलाउन सम्बन्धित व्यवसायीमाथि संघले अनुशासनात्मक कारबाही गर्नेछ । दीर्घकालीन रूपमा, गन्तव्य मुलुकमा ‘फोकल अफिसर’ वा प्रतिनिधि व्यवसायी संयन्त्र निर्माण गर्ने लक्ष्य लिएको छ, जसले श्रमिक समस्या तुरुन्त सम्बोधन गर्न सघाउनेछ ।
० वैदेशिक रोजगार व्यवसायिक संघले सहकार्यको लागि के–के काम गरेको छ ?
सरकारी निकायहरूसँग सहकार्यबिना वैदेशिक रोजगार क्षेत्रको समृद्धि सम्भव छैन । त्यसैले मेरो अध्यक्षकालमा सहकार्यलाई एकदमै संस्थागत र नियमित बनाइनेछ । पहिलो प्राथमिकता वैदेशिक रोजगार विभाग, श्रम मन्त्रालय र श्रमिक कल्याण कोषसँग कार्यगत सहकार्यको सञ्जाल निर्माण गर्नु हुनेछ । हामी सरकारसँग एकीकृत डिजिटल प्रणाली निर्माणको प्रस्ताव अघि सार्नेछौं, जसले अनुमतिदेखि रिपोर्टिङसम्म सबै प्रक्रिया पारदर्शी बनाउँछ । नीति निर्माणमा व्यवसायीको सहभागीता सुनिश्चित गर्न ‘संयुक्त सल्लाह मञ्च’ गठन गरिनेछ — जहाँ सरकारी प्रतिनिधि र संघले मासिक छलफल गर्नेछ । सरकारी निकायमा हुने ढिलासुस्ती, दोहोरो प्रक्रिया, भ्रष्टाचार आदिमा सुधार ल्याउन संघले अनुगमन, सुझाव र समाधान प्रस्तावहरू सक्रिय रूपमा अगाडि बढाउन थालेको छ ।
० तपाईंले संघभित्र पराजित भएका साथीहरूलाई कसरी सहकार्य गर्नुभएको छ ?
‘मैले आवश्यकता अनुसार सहकार्य गर्दै गएको छु । र साथीहरूलाई आइपरेको समस्याको बारेमा समाधान गर्न अवश्य सक्छु ।’ र यसलाई म मेरो नेतृत्वको मुख्य विशेषता बनाउनेछु । निर्वाचन प्रतिस्पर्धा हो, तर त्यसपछि संस्थागत सहकार्य र एकताको भावना जागृत गर्नु नेतृत्वको जिम्मेवारी हो । पराजित समूहका साथीहरूमा पनि अनुभव, सोच र प्रतिबद्धता छ — म उनीहरूको सल्लाह, आलोचना र सुझावलाई स्वागत गर्दै सहयोग गर्छु । हामी संयुक्त कार्यसमिति भित्र ‘समावेशी कार्य टोलीहरू’ बनाउँछौं, जहाँ सबै समूहका व्यवसायीहरू प्रतिनिधित्व गर्नेछन् । संघभित्रको आन्तरिक छलफललाई गुटगत होइन, उद्देश्यगत बनाइनेछ — मत फरक हुन्छ, तर मञ्च साझा हुनेछ । म ‘जित्ने’ र ‘हार्ने’ को भाषा बन्द गरेर, व्यवसायीलाई एकता बनाउन चाहन्छु ।”
० वैदेशिक रोजगार व्यवसायीहरूबीच प्रतिस्पर्धा छ, संघले एकताको भावना कसरी जोगाउँछ ?
स्वस्थ प्रतिस्पर्धा विकासको इन्धन हो, तर अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा विध्वंसको कारण हुन्छ । त्यसैले संघको भूमिका प्रतिस्पर्धालाई मर्यादित बनाउने हो । हामीले आचारसंहिताको पालना गर्नुपर्छ । जसले सबै व्यवसायीलाई बाँध्छ । फर्जी प्रस्तावना, न्यून तलब देखाएर श्रमिक झुक्याउने प्रवृत्तिमा शून्य सहनशीलता नीति लागू गर्नुपर्छ । व्यवसायीहरूबीच ‘एक–अर्काको ग्राहक तान्ने’ प्रवृत्तिलाई नियन्त्रण गर्न संघको आन्तरिक अनुशासन समिति क्रियाशील बनाइनेछ । संघ व्यवसायीहरूबीच सहकार्य प्रवद्र्धन गर्न क्षेत्रगत वा गन्तव्य–आधारित व्यवसायी मञ्चहरू गठन गर्नेछ — जहाँ उनीहरूले अनुभव, अवसर र चुनौतीको सामना गर्न सकून् ।
