अध्यागमन कार्यालय प्रमुख तिर्थ भट्टराई
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अध्यागमन कार्यालयमा ०८१ असोज २३ देखि तिर्थराज भट्टराइले नेतृत्व गरिरहेका छन् । गोरखा, मोरङ जिल्लाको प्रमुख जिल्ला अधिकारीसँगै पञ्चिकरण विभाग र कसूरजन्य सम्पत्ति व्यवस्थापन विभागको महानिर्देशक भएका भट्टराइ हाल अध्यागमन कार्यालयको प्रमुख हुन पुगेका छन् । उनै भट्टराईसँग विभिन्न सेरोफेरोमा तामाकोशी सन्देश प्रतिनिधिले गरेको कुराकानीको अंशः
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अध्यागमन कार्यालयको प्रमुख भएपछि पछिल्लो समय के कस्ता सुधार भएका छन् ?
विमानस्थलमा पछिल्लो समय विभिन्न सुधार कार्यहरू भएका छन् । यी सुधारहरूले यात्रुहरूको अनुभव सहज बनाउनुका साथै सुरक्षा र कार्यक्षमतामा वृद्धि भएका छन् । मुख्य सुधारहरू डिजिटल प्रविधिको प्रयोग र स्वचालित प्रणालीको विस्तार, हालै नेपाली ई–पासपोर्ट भएका यात्रुहरूका लागि इलेक्ट्रोनिक गेट जडान गरिएको छ । यसले अध्यागमन प्रक्रियालाई छिटो र स्वचालित बनाउँदै यात्रुहरूको लाइन घटाउन सहयोग पु¥याएको छ । पहिलो चरणमा नेपाली नागरिकहरुको लागि प्रयोगमा ल्याइएको इलेक्ट्रोनिक गेट भविष्यमा विदेशी पर्यटकको लागि पनि उपलब्ध गराइने योजना छ । बायोमेट्रिक भेरिफिकेसन प्रविधि लागू भएको छ ।
प्रविधिको विकाससँगै बायोमेट्रिक डाटाबेस प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाइएको छ । यसले जाली राहदानी, दोहोरो परिचयपत्र प्रयोग जस्ता समस्याहरू नियन्त्रण गर्न मद्दत पु¥याएको छ । अनलाइन भिसा आवेदन प्रणालीको सुधार भएको छ । यात्रुहरूले अन–अराइभल भिसा प्रक्रियालाई सहज बनाउन अनलाइन भिसा आवेदन प्रणाली सुधार गरिएको छ । यसले भिसा प्रक्रिया छिटो बनाउने र अध्यागमन काउन्टरमा लामो लाइनको समस्या कम गर्ने काम गरेको छ । अध्यागमन सेवामा सहजता र यात्रुहरूको सुविधा सुधार भएको छ । यात्रुहरूको संख्या वृद्धि भएको कारण अध्यागमन काउन्टर थप गरिएका छन् ।
आगमन र प्रस्थान दुवै क्षेत्रमा थप अध्यागमन डेस्क सञ्चालनमा ल्याइएको छ । जसले गर्दा यात्रुहरूको प्रतीक्षाको समय घटाएको छ । जेष्ठ नागरिक, अशक्त भएका व्यक्तिहरू, कूटनीतिक अधिकारीहरू र भीआईपी यात्रुहरूको लागि फास्ट ट्र्याक सेवा उपलब्ध गराइएको छ । यसले विशेष यात्रुहरूलाई सहज यात्राको अनुभव प्रदान गरेको छ । यात्रुहरूलाई अध्यागमन प्रक्रियाबारे स्पष्ट जानकारी दिन सूचना तथा सहायता कक्ष थप गरिएको छ । बहुभाषी सहायता सेवा उपलब्ध गराएर विदेशी पर्यटकहरूलाई आवश्यक निर्देशन प्रदान गरिन्छ । अध्यागमन निगरानी र शंकास्पद गतिविधि पहिचान प्रणाली लागू गरिएको छ ।
अध्यागमन क्षेत्रमा सिसिटिभी निगरानी प्रणाली अपग्रेड गरिएको छ । जाली राहदानी, मानव तस्करी, तथा अन्य गैरकानुनी गतिविधि पहिचान गर्न एआई सक्षम निगरानी प्रणाली प्रयोग गरिएको छ । शंकास्पद यात्रुहरूको निगरानी गर्न अन्तर्राष्ट्रिय अध्यागमन निकायहरूसँग प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा भूमिका खेलेको छ । अध्यागमन अधिकारीहरूलाई अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग, अन्तर्राष्ट्रिय अध्यागमन नियम, र यात्रु सेवा सुधार सम्बन्धी तालिम प्रदान गरिएको छ । कर्मचारीहरूको व्यावसायिकता सुधार गर्न इथिक्स ट्रेनिङ समेत सञ्चालन गरिएको छ । मानव तस्करी तथा जाली राहदानी नियन्त्रणमा कडाइ गरिएको छ ।
अध्यागमन प्रक्रियामा फेस रिकग्निशन प्रणाली जडान गरिएको छ, जसले पहिल्यै अपराधमा संलग्न वा प्रतिबन्धित यात्रुहरूलाई पहिचान गर्न मद्दत गर्छ । अध्यागमन काउन्टरमा पासपोर्ट र भिसा प्रमाणीकरण प्रविधि अपग्रेड गरिएको छ, जसले जाली कागजात पहिचान गर्न सजिलो बनाएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय अपराध नियन्त्रणका लागि इन्टरपोल तथा अन्य अन्तर्राष्ट्रिय अध्यागमन निकायहरूसँग प्रत्यक्ष सूचना आदान–प्रदान प्रणाली स्थापना गरिएको छ । नेपाल प्रहरी र भन्सार विभागसँग समन्वय गरेर लागू औषध तस्करी, अबैध सुन ओसारपसार, र अन्य आपराधिक गतिविधिहरू नियन्त्रण गर्न संयुक्त निगरानी टोली परिचालन गरिएको छ ।
घुसखोरी तथा अनियमितता नियन्त्रण अभियान गरिएको छ । अध्यागमन प्रक्रियामा पारदर्शिता कायम गर्न कडा अनुगमन तथा उजुरी संयन्त्र लागू गरिएको छ । घुसखोरी वा अनियमित संलग्न भएका कर्मचारीहरूलाई कारबाही गर्न स्वचालित प्रणालीमार्फत निगरानी बढाइएको छ । यात्रुहरूलाई अन–अराइभल भिसा शुल्क तिर्न सहज बनाउन क्यूआर कोड स्क्यानिङ प्रणाली मार्फत अनलाइन भुक्तानी सेवा उपलब्ध गराइएको छ । यसले नगद कारोबार कम गर्दै पारदर्शिता बढाउने काम गरेको छ । पछिल्लो समय अध्यागमन कार्यालय, त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलले यात्रु सेवा सुधार, प्रविधिको प्रयोग, सुरक्षा सुदृढीकरण, तथा पारदर्शिता कायम गर्ने दिशामा महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ । डिजिटल प्रणालीको विकास, कर्मचारी दक्षता अभिवृद्धि र सुरक्षासम्बन्धी कदमहरू लागू भएसँगै नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय आगमन–प्रस्थान प्रक्रियामा उल्लेखनीय सुधार भएको छ । भविष्यमा अझै प्रभावकारी सुधार ल्याउन हामीले खोजिरहेका छौं ।
० अहिले अध्यागमन प्रक्रियामा यात्रुहरूले भोग्नुपर्ने प्रमुख समस्याहरू के के छन्?
वर्तमानमा यात्रुहरूले भोग्ने मुख्य समस्याहरू लामो लाइन, अध्यागमन प्रक्रिया ढिलो हुनु, प्रविधिको सीमितता, र कर्मचारीहरूको सीमित संख्या हुन् । दैनिक हजारौं यात्रुहरू आउने हुँदा व्यस्त समयमा अध्यागमन काउन्टरमा ठूलो भीड लाग्ने गर्छ । विशेष गरी पर्यटक सिजनमा यात्रुहरूको संख्यामा अत्यधिक वृद्धि हुने भएकाले प्रक्रिया झन् ढिलो हुन सक्छ । त्यस्तै, अन–अराइभल भिसा प्रक्रियामा कतिपय यात्रुहरू आवश्यक कागजात पूरा नगरी आइपुग्दा थप समय लाग्ने गर्छ । कतिपय यात्रुहरू अध्यागमन नियमबारे अनविज्ञ हुने भएकाले समेत झन्झट उत्पन्न हुन सक्छ । यी समस्याहरू समाधान गर्न हामीले विभिन्न सुधार योजना अगाडि बढाएका छौं ।
० अहिले अध्यागमन कार्यालयलाई थप छरितो र प्रभावकारी बनाउन के–कस्ता भूमिका खेलिरहनुभएको छ ?
यात्रुहरूको सहजताका लागि हामीले विभिन्न सुधारात्मक उपायहरू लागू गर्दैछौं । पहिलो, अध्यागमन काउन्टरको संख्या विस्तार गरिएको छ, जसले गर्दा यात्रुहरूको चाप व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्नेछ । दोस्रो, डिजिटल प्रविधिको उपयोग गर्दै अध्यागमन प्रक्रियालाई छिटो बनाउने काम भइरहेको छ । हामी बायोमेट्रिक भेरिफिकेसन, त्तच् कोड स्क्यानिङ, र भ–न्बतभक जस्ता प्रविधि लागू गर्ने प्रक्रियामा छौं । तेस्रो, यात्रुहरूलाई पूर्वसूचना दिन सूचना केन्द्रहरू स्थापना गर्ने, अध्यागमन प्रक्रियाकाबारेमा स्पष्ट जानकारी दिने र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको सेवा प्रवाह गर्न थप कर्मचारी तालिम कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने योजनामा छौं ।
० एयरपोर्टमा यात्रुहरू लामो समयसम्म लाइनमा बस्नुपर्ने समस्या छ, त्यसको समाधानको लागि के गरिँदैछ?
यात्रुहरूको लामो लाइन व्यवस्थापनको लागि हामीले निम्न उपायहरू अपनाएका छौंः अध्यागमन काउन्टरको संख्या वृद्धि – व्यस्त समयमा थप काउन्टर सञ्चालन गरिनेछ, जसले यात्रुहरूको चाप कम गर्न मद्दत गर्छ । स्वचालित प्रणालीको प्रयोग भ–न्बतभक जडान गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ, जसले नेपाली ई–पासपोर्ट भएका यात्रुहरूको अध्यागमन स्वचालित रूपमा छिटो–छरितो हुनेछ । यात्रुहरूको प्रवाह व्यवस्थापन – यात्रुहरूलाई भिसा र अध्यागमन प्रक्रियाबारे पूर्वसूचना दिने, सही लाइनमा लाग्ने व्यवस्थापन गर्ने, र आवश्यक परे थप कर्मचारी परिचालन गर्ने जस्ता कामहरु अगाडि बढेका छन् । कर्मचारीको क्षमता अभिवृद्धि – अध्यागमन अधिकृतहरूलाई छिटो, दक्ष र अनुभवी यात्रु–मैत्री सेवा प्रदान गर्न विशेष तालिम दिएको छ ।
० नेपाल आउँने विदेशी नागरिकहरूको संख्या पछिल्लो समय कस्तो छ? कुन देशका नागरिक बढी आउँछन्?
पछिल्लो केही वर्षयता नेपालमा विदेशी पर्यटकहरूको आगमन क्रमशः बढ्दै गएको छ । नेपाल भ्रमण गर्न आउने प्रमुख देशहरू भारत, चीन, अमेरिका, बेलायत, जर्मनी, अष्ट्रेलिया, र कोरिया हुन् । नेपाल प्राकृतिक सौन्दर्य, सांस्कृतिक सम्पदा, धार्मिक स्थल, र पर्वतीय पर्यटनका लागि प्रख्यात छ । विशेष गरी सगरमाथा आधार शिविर ट्रेक, अन्नपूर्ण सर्किट, लुम्बिनी भ्रमण, र साहसिक खेलकुद (प्याराग्लाइडिङ, बन्जी जम्पिङ) को कारण विदेशी पर्यटकहरूको आकर्षण बढ्दै गएको छ ।
० अन–अराइभल भिसा प्रक्रियामा देखिएका चुनौतीहरू के के छन्?
अन–अराइभल भिसा प्रक्रियामा विभिन्न चुनौतीहरू छन्, जसमध्ये प्रमुख छन् उच्च चापको बेला ढिलो प्रक्रिया – विशेष गरी पर्यटक सिजनमा यात्रुहरूको संख्यामा अत्यधिक वृद्धि हुँदा भिसा प्रक्रिया ढिलो हुन सक्छ । कागजातको अभाव – कतिपय यात्रुहरू आवश्यक कागजात वा भिसा शुल्कबारे अनभिज्ञ हुने भएकाले प्रक्रिया लामो हुन्छ । प्रविधिको सीमितता–हाल विद्यमान प्रविधि परिष्कृत नभएकाले कतिपय अवस्थामा प्रणाली स्लो हुन्छ, जसले प्रक्रियालाई प्रभाव पार्छ । यी समस्याहरू समाधान गर्न भिसा आवेदन प्रक्रियालाई पूर्ण रूपमा डिजिटलाइज गर्ने र स्वचालित प्रणाली लागू गर्ने योजना अगाडि बढाइएको छ ।
० त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट मानव तस्करी वा गैरकानुनी बसाइसराइ रोक्न के–कस्ता कदम चालिएको छ?
मानव तस्करी तथा अवैध बसाइसराइ नियन्त्रण गर्न अध्यागमन कार्यालयले निम्न कदमहरू चालेको छ । कडाइका साथ अध्यागमन जाँच – शंकास्पद यात्रुहरूको कागजात गहिरो रूपमा जाँच गरिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय अध्यागमन एजेन्सीसँग समन्वय–अन्य देशका अध्यागमन निकायहरूसँग सूचनाको आदान–प्रदान गरी शंकास्पद गतिविधिहरू निगरानी गरिन्छ । कर्मचारीलाई विशेष तालिम – अध्यागमन अधिकारीहरूलाई मानव तस्करी तथा अवैध बसाइसराइ सम्बन्धी पहिचान गर्न विशेष तालिम दिइन्छ ।
० अध्यागमन कार्यालयका कर्मचारीहरूलाई सेवा सुधारका लागि के–कस्ता तालिम दिइन्छ?
अध्यागमन अधिकृतहरूलाई नियमित रूपमा सेवा सुधार तालिम प्रदान गरिन्छ । यसमा समावेश छन्ः भिसा र पासपोर्ट जाँच गर्ने विधि – जाली कागजात पहिचान गर्न विशेष प्रशिक्षण । यात्रुहरुलाई गर्नुपर्ने सुधार – यात्रुहरूसँग मैत्रीपूर्ण र व्यावसायिक रूपमा कसरी व्यवहार गर्ने भन्ने तालिम । अन्तर्राष्ट्रिय अध्यागमन कानुन र प्रविधि अपडेट – अध्यागमनसम्बन्धी नवीनतम कानुनी तथा प्रविधिगत ज्ञान प्रदान गरिन्छ ।
० भन्सार, प्रहरी र अध्यागमन कार्यालयको समन्वय कस्तो छ ?
अध्यागमन कार्यालय, भन्सार, नेपाल प्रहरी, तथा अन्य सुरक्षासम्बन्धी निकायहरूबीच समन्वय अत्यन्त सुदृढ छ । विमानस्थलको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न यी निकायहरू निरन्तर सम्पर्कमा रहन्छन् । कुनै पनि शंकास्पद गतिविधि देखिएमा सुरक्षाकर्मीहरू तत्काल परिचालन गरिन्छ । भन्सार विभागसँग मिलेर अवैध सामान ओसारपसार रोक्न कडाइ गरिएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय अपराध नियन्त्रणका लागि अध्यागमन विभाग अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा निकायहरूसँग पनि समन्वय गरिरहेको छ । यी सबै प्रयासहरू नेपालमा सुरक्षित, व्यवस्थित र सहज अध्यागमन सेवा प्रदान गर्न केन्द्रित रहेका छन् । शंकास्पद गतिविधि देखिएमा सुरक्षाकर्मीहरू तत्काल परिचालन गरिन्छ । भन्सार विभागसँग मिलेर अवैध सामान ओसारपसार रोक्न कडाइ गरिएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय अपराध नियन्त्रणको लागि अध्यागमन विभाग अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा निकायहरूसँग पनि समन्वय गरिएको छ । यी सबै प्रयासहरू नेपालमा सुरक्षित, व्यवस्थित र सहज अध्यागमन सेवा प्रदान गर्न केन्द्रित छन् ।
